یادبودها
روز بزرگداشت حافظ شیرازی
| خواجه شمس الدین محمد شیرازی شاعر و حافظ قرآن، متخلص به حافظ و معروف به لسان الغیب از بزرگترین شاعران غزل سرای ایران و جهان به شمار می رود. حافظ را نمی توان از سنخ شاعران تک بعدی و تک ساحتی محسوب و تفکر شاعرانه اش را تنها به یک وجه خالص تفسیر و تاویل کرد. |
خواجه شمس الدین محمدبن محمد حافظ شیرازی، از بزرگترین شاعران نغزگوی ادبیات فارسی است.
حافظ در اوایل قرن هشتم ه.ق- حدود سال ۷۲۷- در شیراز دیده به جهان گشود.
پدرش بهاءالدین، بازرگان و مادرش اهل کازرون بود. پس از مرگ پدر، شمس الدین کوچک نزد
مادرش ماند و در سنین نوجوانی به شغل نانوایی پرداخت.
در همین دوران به کسب علم و دانش علاقه مند شد و به درس و مدرسه پرداخت.
بعد از تحصیل علوم، زندگی او تغییر کرد و در جرگه طالبان علم درآمد و مجالس درس
علمای بزرگ شیراز را درس کرد.
او به تحقیق و مطالعه کتابهای بزرگان آن روزگار- از قبیل کشاف زمخشری،
مطالع الانظار قاضی بیضاوی و مفتاح العلوم سکاکی و امثال آنها- پرداخت.
همچنین در مجالس درس قوام الدین ابوالبقاء عبدالله بن محمود بن حسن اصفهانی
شیرازی نیز حضور داشت.
شعر حافظ دارای ابعاد گوناگون و متنوع سرشار از راز و رمز و پرسش از حقیقت هستی است.
صبحدم از عرش می آمد خروشی، عشق گفت
قدسیان گویی که شعر حافظ از بر می کنند
قدسیان گویی که شعر حافظ از بر می کنند
ادامه :
استعداد خارق العاده او در تلفیق مضامین و آوردن صنایع گوناگون بیانی در غزل او را سرآمد
شاعران زمان خویش و حتی تمامی شاعران زبان فارسی کرده است.
او بهترین غزلیات مولوی، سعدی، کمال، اوحدی، خواجو و سلمان را استقبال کرده است
اما دیوان او به قدری از بیتهای بلند و غزلیات عالی و مضمونهای نو پر است که این تقلیدها
و تأثرها در میان آنها کم و ناچیز می نماید.
علاوه بر این، مرتبه والای او در تفکر عالی و حکمی و عرفانی و قدرتی که در بیان آنها
به فصیح ترین و خوش آهنگ ترین عبارات داشته، وی را به عنوان یکی از بزرگترین
و تاثیرگذارترین شاعران ایران قرار داده و دیوانش را مورد قبول خاص و عام ساخته است.
این نکته را نباید فراموش کرد که عهد حافظ با آخرین مراحل تحول زبان فارسی و فرهنگ
اسلامی ایران مصادف بود. از این روی زبان و اندیشه او در مقایسه با استادان
پیش از وی به ما نزدیک تر است و به این سبب است که ما حافظ را بیشتر از شاعران
خراسان و عراق درک می کنیم و سخن او را بیشتر می پذیریم.
از دیگر نکات اشعار او، توجه خاص او به استفاده از صنایع مختلف لفظی و معنوی است
به نحوی که کمتر بیتی از او می توان یافت که خالی از نقش و نگار صنایع باشد.
اما چیره دستی او در به کار بردن الفاظ و صنایع به حدی است که صنعت در سهولت
سخن او اثری ندارد و کلام او را متکلف نمی نماید.
دیوان کلیات او مرکب است از غزلیات، چند قصیده، قطعه، رباعی و دو مثنوی کوتاه
با نامهای «آهوی وحشی» و «ساقی نامه».
نیست و از دیرباز درمیان آشنایان شعر او متداول بوده است و چون در هر غزلی از
دیوان حافظ می توان- به هر تأویل و توجیه- بیتی را حسب حال فال گیرنده یافت،
او را « لسان الغیب» لقب داده اند.
حافظ با توان شاعری بسیار داستان‌های قرآنی را با اشاره‌های ظریف در شعرش
بیان می‌کند اما به واقع او ناظم شعر نیست که به بیان روایی داستان بپردازد بلکه
شاعری تواناست که با تخییل و شناخت عمیق بسیاری از مسایل قرآنی و اجتماعی
را در قالب شعر ارائه می‌دهد.
نگاه حافظ به جهان هستی نگاهی فراگیر است به گونه‌ای که تمام مسایل مادی و معنوی
را با بیانی شیرین و محکم و با بکارگیری استعاره و تشبیه، ایهام و مجاز و سایر
صناعات ادبی بیان می‌کند.
زمانی که با شاعری چون حافظ رو به رو هستیم در واقع با جهانی سرشار از ظرافت
و معنا رو به روییم. گسترگی معنایی در شعر او به حدی است که هر کس از دیدگاه
خویش مفاهیم ذهنی متناسب با تفکر خود را در شعرش پیدا می کند و نظری
خاص درباره او ارائه می‌دهد.
اصطلاحات عرفانی که در شعر حافظ بکار برده می‌شود، در اثر آگاهی کامل و شناخت
معنایی صحیح است اما به واقع حافظ قبل از اینکه عارف باشد شاعری بزرگ
و تواناست و تفکر شاعرانه‌اش بر عرفان او برتری دارد. حافظ دیدگاه عارفانه و امیدوار کننده دارد
و عرفان به مفهوم واقعی کلمه در اشعار او نمایان است و در شعرش همواره امید
به آینده‌ای روشن را نوید می‌دهد به گونه‌ای که مخاطب با مطالعه اشعارش به نوعی
لذت معنوی دست می‌یابد.
حافظ شاعری است که در قرن حاکمیت زهد و ریا و خفقان، شعری فراگیر و رندانه دارد
و از همه مسائل جهان هستی با بیانی ظریف و رندانه سخن می‌گوید و همواره از تظاهر
و تزویر دوری می جوید و شعر برایش جنبه‌ای متعالی و آرمانی دارد.
اشعار حافـظ شیـرازی بـا الـهـام از تعالیم ناب اسلامی و مفاهیم گرانقدر قرآنی سروده
شده است و همگـی ایـن اشعـار حـاوی کنایات و استعارات زیبا و بی نظیر است.
این شاعر پرآوازه ایران زمین در سال۷۹۱ یا ۷۹۲ هجری قمـری دارفـانـی را وداع گفت.
روحش شاد.
منبع : rasekhoon.net
